Filmy, które zapadają w pamięć

Ostatnia rozmowa przy pizzy skłoniła mnie do zrobienia krótkiej listy filmów, które mocno wryły mi się w pamięć. Nie oznacza to bynajmniej, że będzie ona dotyczyć moich ulubionych produkcji. Poniższa lista zawiera tytuły filmów, które wywołały u mnie ścisk żołądka, chęć rzucenia czymś w ekran lub przymus wyjścia z seansu z krzykiem wściekłości na ustach. I właśnie w tej kolejności zostaną przedstawione,  na podstawie stopniowania moich reakcji. Przy każdym z nich coraz głośniej krzyczałam w środku: nie! nie! nie! NIE!
Jak się zatem możecie domyślić, nie są to filmy lekkie, łatwe, ani tym bardziej przyjemne. Nigdy więcej nie chciałabym ich zobaczyć, pierwszy i jedyny raz wystarczył aż nadto. Jednak nie zamierzam Was zniechęcać do ich obejrzenia, ba! wręcz przeciwnie! Musicie wiedzieć, że wszystkie te filmy dotykają ważnych kwestii, przedstawiają nietypowe tematy i poruszają do głębi. Po prostu muszę ostrzec przed niebezpieczeństwem osoby wrażliwsze. To tyle tytułem wstępu, teraz przechodzę już do samej listy.

Johnny got his gun / Johnny poszedł na wojnę

Film nakręcił Dalton Trumbo w 1971 roku, co tym samym czyni go najstarszą pozycją na mojej liście. Jest znany wielu ludziom, choć raczej nie są oni tej wiedzy świadomi. Jego fragmenty wykorzystała Metallica w teledysku do „One” i trzeba przyznać, że oddaje on klimat całego filmu. Historia dotyczy amerykańskiego żołnierza, który zaciągnął się do armii, by walczyć w I Wojnie Światowej. Podczas ostatniego dnia wojny zostaje potwornie okaleczony: amputowane zostają wszystkie jego kończyny, traci wzrok i dolną część twarzy, a tym samym mowę. Pozbawiony jakiegokolwiek kontaktu ze światem, zostaje umieszczony w szpitalu, gdzie nikt nie zdaje sobie sprawy z tego, że nadal jest świadomy i myślący. Uwięziony w swoim ciele, bez szansy na wyleczenie i jakąkolwiek poprawę własnego losu, Johnny staje się cichym słuchaczem lekarskich rozmów. Jest traktowany przedmiotowo i bezdusznie, skazany na los cyrkowego dziwadła, bezwolnie pokazywanego wojskowym dowódcom jako przykład zaawansowania ówczesnej medycyny. Johnny nie ma możliwości przekazania komukolwiek przytłaczającego go bólu, może jedynie wspominać swoje życie. I tak też czyni. Jego teraźniejszość jest filmowana na czarno białej taśmie, za to wspomnienia są w pełni kolorowe, co jeszcze mocniej podkreśla kontrast między czasem przed a czasem po wojnie. Film ma silne antywojenne przesłanie, jednak to, co najmocniej zapadło mi w pamięć po seansie, to poczucie straszliwej klaustrofobii i bezsilności. Ta ostatnia jest wręcz przytłaczająca. Właśnie z tej przyczyny film wywarł na mnie ogromne wrażenie.

Polowanie 

Film z 2012 w reżyserii Thomasa Virtenberga jest duńską produkcją z Madsem Mikkelsenem, więc obejrzałam go bez zastanawiania się. Początkowo nic nie zapowiada nadciągającej katastrofy. W sennym duńskim miasteczku ukrytym pośród lasów i jezior, mieszka nauczyciel przedszkolny (tak, to możliwe chyba tylko w Skandynawii). Jest rozwiedziony, ma nastoletniego syna i wiedzie całkiem spokojne życie jako członek zżytej społeczności. I nagle, zupełnie niespodziewanie, wszystko ulega drastycznej zmianie. Jedno nieopatrznie wypowiedziane słowo pociąga za sobą lawinę wydarzeń, które pogrążają głównego bohatera w otchłani podejrzeń, nienawiści i desperacji. Zostaje oskarżony o molestowanie sześcioletniej dziewczynki. Nie jest to film w stylu "Wątpliwości", gdzie przez cały czas zastanawiałam się: winny? niewinny? zrobił to? nie zrobił? Tutaj od początku wiadomo, co się stało i to jest być może najbardziej frustrujące dla  widza rozwiązanie. Bezsilność wobec oskarżeń i brak możliwości udowodnienia swojej niewinności sprawia, że wszystko się we mnie gotuje. Wszyscy bliscy przyjaciele na jeden znak odwracają się od głównego bohatera, piętnują go na zawsze jako pedofila i pozwalają sobie nawet na samosąd. Jego walka o prawdę jest z góry skazana na porażkę, bo mimo że wygra w sądzie, to nigdy nie będzie już tym samym człowiekiem, a i społeczność  nigdy nie będzie traktowała go w ten sam sposób, co przed oskarżeniami. Jeszcze długo po obejrzeniu tego filmu męczyła mnie przedstawiona tu bezsilność wobec nieuzasadnionych zarzutów.

Przyszedł człowiek i wziął

Dokument z 2009 roku, wyreżyserowany przez Rafała Przybyła i Jędrzeja Niestrója, absolwentów szkoły filmowej Wajdy. Wspomniałam o ich wykształceniu, bo jak na film dokumentalny jest on świetnie wyprodukowany, zmontowany i poprowadzony. Jego realizacja trwała aż 8 lat, z przerwą na zdobycie środków (jeden z panów pojechał do Anglii, by wyzmywać na zmywaku brakującą kwotę). Tworzyli ten dokument z takim oddaniem, bo opisywane przez nich wydarzenia w pełni na to zasługują. Dotyczą one uprowadzenia ośmioletniej Oli Bielewskiej ze wsi Biadaszki (woj. łódzkie). Jak określił całą historię jeden z bohaterów: "przyszedł człowiek i wziął". Nie będę opisywała śledztwa, ani jego wyników, sami obejrzyjcie. I spodziewajcie się najgorszego. Nie sądziłam, że aż tak zdegenerowany świat czai się tuż za rogiem. Świat, w którym mąż usprawiedliwia bicie żony tym, że przecież dzieci nie tyka. Gdzie morze alkoholu wyżera ludziom mózgi, tworząc z nich bezrozumne zwierzęta. Gdzie dobroć umarła wraz z nadzieją, a wszystko wydaje się małe i odrażające. Co gorsze, ta historia nie ma zakończenia. Wyrok zapadł, morderca nigdy się nie przyznał do zbrodni, ciała nie odnaleziono, a matka nadal wierzy, że jej córka jest cała i zdrowa, że kiedyś do niej wróci. Po obejrzeniu tego filmu poczułam nieopanowaną chęć wyszorowania całego ciała, żeby zmyć z siebie niewidoczny bród, który mnie oblepił podczas seansu. Trochę mi to pomogło, ale nadal mam przed oczami odrażająco bezczelny uśmieszek mordercy...

Dom zły

Stworzony w 2009 roku film Wojciecha Smarzowskiego  wzbudził we mnie te same reakcje, co "Przyszedł człowiek i wziął". Również skończyło się na dokładnym myciu ciała i utrzymujących się długo uczuciach obrzydzenia i niepokoju. W zasadzie bohaterowie obu produkcji także są bardzo podobni, choć dzielą ich dziesięciolecia. PRLowskie beznadzieja i degeneracja niczym nie ustępują beznadziei i degeneracji Polski początku XXI wieku. I jest to niewyobrażalnie przerażające. Od pierwszych minut filmu Smarzowskiego mój żołądek dawał wyraźne znaki, że to się źle skończy. I z każdą kolejną minutą było coraz gorzej. W tym filmie wszystko jest brzydkie i w pewien sposób skalane, począwszy od poliestrowych ubrań, przez paskudne meblościanki, a na szkaradnym gospodarstwie kończąc. Każdy z bohaterów jest zły, w mniejszym lub większym stopniu. Są przeżarci chciwością, oszustwem, gnuśnością, nieuczciwością i wszystkim, co podłe i małe. W dużym skrócie historia dotyczy śledztwa w sprawie morderstw, prowadzonego przez skorumpowanych policjantów. To naprawdę spore uogólnienie, jednak nie chcę zbytnio zdradzać fabuły tym, którzy jeszcze tego filmu nie widzieli. Jednym z głównych bohaterów jest wdowiec, który przybywa do bieszczadzkiej wsi, by zmienić swoje życie po utracie żony. Podczas wręcz szekspirowskiej burzy trafia do odosobnionej chaty, zamieszkanej przez trzyosobową rodzinę. Zaczyna się ostre picie, a potem jest już tylko gorzej. Można zarzucić temu obrazowi przerysowanie, zbytnie skupienie na negatywnej stronie ludzkich charakterów. Jednak uważam, że jako zabieg celowy jest to działanie bardzo skuteczne. I na długo zapadające w pamięć. Do dzisiaj przechodzą mnie dreszcze na wspomnienie tego filmu.

Compliance / Siła perswazji

Przez większą część tego filmu miałam ochotę rzucić czymś w ekran. Później przeważała chęć przerwania seansu i wyjście na zewnątrz. Następnie opanowały mnie irytacja i gniew. A już po wszystkim, na moim umyśle pozostały blizny. "Compliance" jest jednym z najbardziej przerażających filmów, jakie do tej pory widziałam. Powstał w 2012 roku, wyreżyserował go Craig Zobel i od samego początku powodował wiele kontrowersji. Podczas festiwalu Sundance część publiczności opuściła salę, podobnie zresztą było w innych miejscach, gdzie film był wyświetlany. Wzbudza on bardzo silne skrajne emocje a co gorsze, jest oparty na faktach. "Oparty" to za mało powiedziane.  Podczas kręcenia korzystano z nagrań z monitoringu oraz zapisów rozmów telefonicznych. Wszystko po to, by wiernie odwzorować przebieg wydarzeń. Tak, ta historia wydarzyła się naprawdę, w 2003 roku, w restauracji jednej z sieci fast foodów w USA. Podczas zwykłego dnia roboczego do kierowniczki restauracji zadzwonił mężczyzna podający się za policjanta. Oskarżył o kradzież jedną z pracownic i poprosił kobietę, by ją zatrzymała i przeszukała. Jako że policjanta należy słuchać, kierowniczka zaczęła wykonywać jego absurdalne (z początku) polecenia. Upodlające dla pracownicy przeszukanie stało się dopiero początkiem jej drogi przez mękę. Każdy, kto przejął po kierowniczce słuchawkę telefonu, automatycznie poddawał się sile perswazji pseudo policjanta i robił wszystko, co mu kazano. Dziewczynę poddawano torturom psychicznym i fizycznym, molestowano seksualnie i dręczono. Trwało to przez wiele godzin. Uległość wszystkich osób zamieszanych w tę sprawę jest dla mnie nieodgadniona. Tak jakby magiczne słowo: "policjant" i wypowiadane autorytatywnym tonem komendy wystarczyły, by ludzie przestali myśleć i stali się sadystami. Eksperyment Milgrama w wersji ekstremalnej. Gdyby nie była to autentyczna historia, uznałabym ten film za bezsensownie okrutny i przestałabym go oglądać. Ale to niestety stało się naprawdę, więc nie można udawać, że nic z tych rzeczy nie miało miejsca. Muszę przyznać, że bardzo dużo czasu zajął mi powrót do równowagi po obejrzeniu tego filmu.

Ładunek 200

Nie nie nie NIE NIE! Nie mam nawet ochoty do tego filmu wracać, ale on sam wdziera mi się przed oczy. Aleksiej Bałabanow w 2007 roku stworzył coś, czego obejrzenie stało się dla mnie traumą. Autentycznie żałuję, że ten film widziałam. Nie mam na myśli jego jakości, bo ta jest na najwyższym poziomie. Chodzi mi o samą historię, o jej okrucieństwo i bezduszność. To niezabliźniona rana w mojej pamięci.  I pewnie dlatego " Ładunek 200" zajmuje pierwsze miejsce w moim nieoficjalnym rankingu najbardziej intensywnych i niemożliwych do zapomnienia filmów. Rzecz dzieje się w ZSRR w roku 1984. Losy kilku bohaterów przeplatają się w dramatyczny sposób, ukazując Rosję i Rosjan u progu pierestrojki. Jak można sobie wyobrazić, nie jest to sympatyczny obrazek. Sam tytuł to określenie na transport z frontu zwłok żołnierzy i ma to swoje uzasadnienie w fabule. Wolę nie wspominać jakie. "Ładunek 200" to spotęgowane do ekstremum cechy wszystkich wymienionych przeze mnie powyżej filmów. Nie spotkałam się wcześniej z takim nagromadzeniem zła, bezduszności, okrucieństwa  i małości. Znajdziecie tu dziewczynę, która za swoją naiwność płaci okaleczeniem, torturami i zgwałceniem. Jest i pozornie pozytywna postać pracownika uniwersytetu, który nieświadomie wplątuje w tragiczną sytuację i przy okazji dowiaduje się, jak bardzo tchórzliwym i niegodziwym jest człowiekiem. Są alkoholowe libacje w chatach rodem z "Domu złego", są i psychopaci, a także zwyczajni ludzie, niepotrafiący wykrzesać z siebie odrobiny dobrej woli. Jeżeli taka jest kondycja rodzaju ludzkiego, to ja podziękuję. Muszę przyznać, że ten film zniszczył mnie psychicznie. Pozostawił wiele pytań, na które do tej pory nie znalazłam odpowiedzi. I chyba nadal się z niego nie otrząsnęłam.

A jak jest u Was? Macie własną listę mocnych filmów, których nie da się zapomnieć? Coś polecacie?